Chắc hẳn rất nhiều người trong số chúng ta đã từng nghe đến “bát trân” - những món ăn quý giá trong cung đình mà chỉ có các bậc vua chúa, quan lại ngày xưa mới được sử dụng. Và nhiều người vẫn thường thắc mắc không biết bát trân là gì? Việt Nam có bát trân hay không và nếu có thì gồm những món nào?
Mục lục bài viết
Bát trân là gì?
Bát trân (8 món trân quý) là tên gọi của 8 món ăn cực kỳ quý hiếm và cầu kỳ mà chỉ có vua chúa, quý tộc cung đình thời xưa mới được hưởng dụng. Thậm chí bởi sự quý hiếm đó mà có nhiều vị vua chúa còn chưa được thưởng thức hết cả 8 món ăn này.
Bát trân có thể coi là những món ăn thuộc hàng “tuyệt phẩm” bởi sự kết hợp giữa những loại nguyên liệu cực kỳ quý hiếm (được xem như tinh túy của muôn loài) cộng với các gia vị đi kèm. Tất cả được chế biến để tuân theo một cách hoàn hảo học thuyết âm dương, ngũ hành, dược lý, y lý - những tư tưởng đã thấm nhuần trong văn hóa phương Đông - nhằm tạo ra những liều thuốc đại bổ, đem lại sức khỏe và sự trường thọ cho các bậc vua chúa.
Thực chất, công dụng tuyệt vời của bát trân đến sau này mới được các nhà khoa học chứng minh hết. Còn trước đó, các món ăn này nổi tiếng chủ yếu chỉ vì mức độ hiếm có, và theo quan niệm của người xưa đã hiếm thì sẽ quý, ngon miệng và bổ dưỡng.
Về quan niệm 8 món bát trân gồm những món nào thì tùy vào thời gian, địa điểm, văn hóa, môi trường mà có quan niệm khác nhau. Trong đó nổi tiếng và được nhiều người biết đến nhất là “bát trân Trung Hoa” hay bát trân Trung Quốc gồm các món: long can (gan rồng), phượng tủy (tủy phượng), báo thai (bào thai báo), lý vĩ (đuôi cá chép), hào chích (chả chim cú), tinh thần (môi đười ươi), hùng chưởng (tay gấu) và tô lạc thiền (ve nấu sữa). Ở các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng có bát trân nhưng ít được biết đến hơn.
Ẩm thực cung đình nước ta cũng có bát trân. Tuy nhiên việc xác định rõ ràng danh sách bát trân Việt Nam là rất khó khăn bởi các tài liệu đã bị thất lạc nhiều. Bên cạnh đó mỗi thời đại lại có những món bát trân khác nhau, thậm chí một số món còn khá lạ lẫm, khó xác định. Tuy nhiên có thể tạm liệt kê ra danh sách 8 món ăn nhiều lần được xếp vào nhóm bát trân nhất.
8 món bát trân của Việt Nam
Bát trân của Việt Nam xưa bao gồm: nem công, chả phượng, hùng chưởng, tinh thần, gân nai, da tê ngưu, thịt chân voi và yến sào.
- Nem công: Công còn gọi là khổng tước, nộc dung, cuông là loài chim thuộc họ trĩ thường sống trên các đồi, gò cao hay trong bụi tre, trúc rậm rạp. Nem công được chế biến khá cầu kỳ bằng cách cho lên men vi sinh chứ không qua công đoạn nấu nướng. Thịt công có khả năng giải một số loại độc nên được xem là “bùa hộ mệnh” của vua chúa khi xưa.
- Chả phượng: Loài chim phượng sống ở các vùng núi cao rất khó tìm thấy, chim đực gọi là phượng còn chim cái gọi là hoàng. Khi bắt được một đôi chim này, người ta tiến hành làm thịt sống, chỉ lấy thịt nạc chế thành chả viên. Thịt chim phượng rất giàu dinh dưỡng và cũng được xem là vị thuốc bảo vệ sức khỏe.
- Hùng chưởng: Hùng chưởng hay còn gọi là tay gấu. Tay gấu là nơi tập trung chất dinh dưỡng để gấu sống qua mùa đông do đó rất bổ và thơm ngon. Khi chế biến, người xưa phải nhúng tay gấu vào dầu sôi đủ một trăm lần để làm lông, sau đó lấy gân tay ngâm vào nhựa đu đủ 1 ngày 1 đêm rồi lại ngâm tiếp vào nước tro 1 ngày. Lúc này mới sử dụng để nấu chung với các loại dược liệu, thuốc bổ khác.
- Tinh thần: Tinh thần là tên gọi của món môi đười ươi. Loài đười ươi rất khó bắt, nhưng lại thích bắt chước và thích uống thứ cay như rượu. Do đó người săn đười ươi thường đặt dép da, guốc gỗ và vài hũ rượu mạnh trước cửa hang của chúng. Đười ươi lúc này sẽ uống rượu và đi dép như loài người. Đến khi chúng say thì người thợ săn sẽ xông ra trói lại một cách dễ dàng. Môi đười ươi thường được phơi khô rồi chế biến thành các món ăn khác nhau.
- Gân nai: Khi làm thịt, lấy đùi nai thui qua với lửa, cạo sạch lông. Sau đó luộc mềm rồi xẻ lấy gân và tách ra khỏi bắp thịt. Gân nai có thể dùng để chế biến nhiều món ăn thơm ngon, bổ dưỡng khác nhau.
- Da tê ngưu: Tê ngưu là tên gọi khác của loài tê giác. Thịt của loài này dày, dai, dùng dao đâm cũng không thủng do đó ăn không được. Chỉ có phần nách ở hai chân trước là mềm, có thể đâm qua để giết và ăn được. Khi chế biến, người đầu bếp phải cạo hết lông, lọc hết mỡ, ngày phơi nắng, tối sấy lửa đủ 100 ngày. Sau đó tẩm rượu khoảng một tháng rồi cất vào hộp bằng bạc hay vàng. Trước khi ăn phải ngâm vào nước tro thảo mộc 7 ngày, 7 đêm rồi rửa sạch, hấp cách thủy cho chín sau đó thái mỏng để ăn.
- Thịt chân voi: Loài voi cũng có da rất giày, khó đâm thủng. Tuy nhiên ở phần gan bàn chân của chúng lại có một đoạn thịt tập trung rất nhiều dây thần kinh. Khi chế biến, người ta lấy phần thịt này ninh một ngày một đêm, nấu với các vị thuốc khác và ăn cùng thạch rau câu. Phần thịt này ngon, giòn và được cho là có thể chữa khỏi các bệnh về gân cốt.
- Yến sào: Yến sào là tổ của loài chim yến, được làm từ nước bọt của chúng và do đó có thể ăn được. Yến thường làm tổ ở trên những vách đá hay trần hang động cao, cheo leo do đó rất khó thu hoạch. Trong tổ yến sào có chứa rất nhiều chất dinh dưỡng và được vua chúa thời xưa sử dụng để tẩm bổ cơ thể, đặc biệt là trong việc nâng cao khả năng sinh dục.
Bát trân Việt Nam thời nay
Ngày nay trừ yến sào và gân nai, những món còn lại trong bát trân đã rất khó có thể tìm được do sự tuyệt chủng hay khan hiếm của các loài động vật. Do đó, nhiều người đã đưa ra danh sách bát trân thời nay gồm những món ăn cũng rất thơm ngon, bổ dưỡng và có thể tìm được. Cụ thể:
- Yến sào
- Gân nai
- Vi cá: Vây cá mập cung cấp rất nhiều chất đạm, calo cùng một ít chất khoáng và được xem là thần dược giúp trẻ hóa, nuôi dưỡng máu, bồi bổ các bộ phận trong cơ thể.
- Bào ngư: Còn được gọi là ốc cửu khổng. Bào ngư thường được sử dụng trong các món ăn thơm ngon, bổ dưỡng như bồ câu hầm bào ngư, cháo bào ngư,….
- Hải sâm: Còn được gọi là đỉa biển, hải sâm rất được xem trọng ở nhiều quốc gia châu Á do tin tưởng vào khả năng chữa bệnh của nó. Món ăn này cũng thường được chế biến tương tự như bào ngư.
- Bóng cá: Bóng cá hay bong bóng cá còn được gọi là phiêu giao, hoa giao, lấy từ ruột cá rồi phơi khô. Món ăn này có công hiệu bổ âm, dưỡng huyết, kiện thận, ích tinh.
- Sò điệp: Sò điệp còn gọi là điệp quạt, sò quạt, là giống sò lớn thường được chế biến thành các món như sò điệp rang muối ớt, sò điệp nướng mỡ hành,…. Sò điệp có vị ngọt, tính mát, không độc, có công dụng thông khí, mát gan, giải nhiệt, giải rượu và giải độc rượu.
- Gan ngỗng: Gan ngỗng thường được dùng để nấu cháo, làm pate,….
Trên đây là một số thông tin mà chúng tôi muốn chia sẻ để giải đáp câu hỏi bát trân là gì, bát trân Việt Nam bao gồm những món gì mà nhiều người thường đặt ra. Nếu có hứng thú, bạn cũng có thể tìm mua một trong số những món bát trân Việt Nam hiện nay để thử chế biến thành những món ăn độc đáo, thơm ngon và cực kỳ bổ dưỡng cho bản thân cũng như cả gia đình.
